Tunnelvisie en andere denkfouten

Ofwel, het antwoord op de vraag die je je nu stelt, is wel degelijk: “Neen, je bent niet goed bezig. En je beseft het zelfs niet.”

“We are blind to our blindness. We have very little idea of how little we know. We’re not designed to know how little we know.” – Daniel Kahneman

We maken dikwijls denkfouten. We zitten vast in patronen. Het is menselijk. Sommigen schrijven er boeken over zoals de bekende schrijver Nassim Taleb. Daniel Kahneman heeft zijn ganse carrière aan de studie hiervan gewijd. Dit resulteerde in het fantastische boek ‘Thinking Fast and Slow’.

Nassim Taleb is de bron van deze uitsmijter om over na te denken: “The three most harmful addictions are heroin, carbohydrates, and a monthly salary.”

Een tunnel geeft aanleiding in onze taal tot een aantal boeiende spreekwoorden. Iedereen kent het ‘licht aan het einde van de tunnel’. Een uitspraak even beroemd als de politicus Wilfried Martens die ze gebruikte tijdens de donkere jaren 80 uit vorige eeuw.

Een bedrijf in moeilijkheden zit ook dikwijls in een denkbeeldige tunnel. Maar al te vaak wordt gedacht dat door meer van hetzelfde te doen het einde wel in zicht zal komen.

Aanleiding

Dit inzichtartikel is een opvolging van mijn artikel uit 2019 ‘WCO, echte of schijnoplossing voor bedrijven in moeilijkheden’. Tot op vandaag is dit een van de meest gelezen pagina’s op mijn website. En in de Google zoekmotor wordt dat ook gerespecteerd. Zoeken op de woorden “WCO” en “oplossing” brengt mijn inzichtartikel bij de eerste resultaten.

Via mijn website en professionele activiteiten kom ik dus regelmatig in contact met ondernemers wiens bedrijf of onderneming in moeilijkheden zit. Elke situatie is uniek. En toch zit er een gemeenschappelijke noemer in deze contacten. Waarom een bedrijf in moeilijkheden geraakt, daar is geen regel in. Wat wel telkens terugkomt: de tunnelvisie van de bedrijfsleider die er niet in slaagt om een stap terug te zetten en nuchter naar de situatie te kijken, met de blik van een buitenstaander.

Kijk in de spiegel

Het blijft verbazingwekkend hoe een bedrijf in moeilijkheden als een zombiebedrijf blijft verder aanmodderen, iedereen en alles met zich meesleurend in diens langzame, strompelende val.

“Een wijze persoon verandert van mening, een dwaas nooit.” – Immanuel Kant

Symptoombestrijding

Symptoombestrijding is een aanpak waarbij de focus ligt op het verlichten van de onmiddellijke manifestaties van een probleem zonder de onderliggende oorzaak aan te pakken. Hoewel het soms noodzakelijk is om symptomen te behandelen om die onmiddellijke verlichting te bieden, is het belangrijk om te erkennen dat dit nooit een effectieve lange termijn oplossing is.

Symptoombestrijding is als het wegpompen van water zonder het lek te repareren.

Wanneer we alleen symptomen aanpakken, negeren we de diepere oorzaken van problemen. Dit leidt tot een cyclus van herhaling, waarbij dezelfde symptomen steeds opnieuw optreden. Het is een verspilling van energie en zorgt voor een onomkeerbare neerwaartse spiraal.

Het is cruciaal om een gebalanceerde aanpak te hebben, waarbij aandacht wordt besteed aan het verlichten van symptomen wanneer dat nodig is, maar waarbij ook inspanningen worden geleverd om de onderliggende oorzaken te begrijpen en aan te pakken om duurzame oplossingen te bereiken.

“We kunnen onze problemen niet oplossen met dezelfde denkwijze die we gebruikten toen we ze creëerden.” – Albert Einstein

Zelftest

Wat is het symptoom bij bedrijven in moeilijkheden: liquiditeitstekort. Wat is de symptoom bestrijdende oplossing: meer geld in het bedrijf stoppen.

Heeft u het volgende gedaan de laatste 2 jaar

• □ – Kapitaalsverhoging door inbreng in geld
• □ – Kredietfinanciering op klantenfacturen
• □ – Ten gelde maken van patrimonium, gebouwen en machines
• □ – Bancaire schulden met hypothecaire of persoonlijke, alle sommen borgen
• □ – FFF[1] schulden
• □ – Afbetalingsplannen voor overheidsschulden, voornamelijk RSZ

Kan je hier meer dan twee items op afvinken, dan moeten toch alle rode alarmbelletjes afgaan.

Denkfouten

Er zijn twee denkfouten die typerend zijn voor een bedrijfsleider die in moeilijkheden komt.

Een denkfout waar zeer velen zich aan bezondigen, wordt omschreven met de Engelse term: sunk cost fallacy. Vrij vertaald naar het Nederlands is dit de verzonken-kostdwang.

De verzonken-kostendwang is een denkfout waarbij mensen vasthouden aan een beslissing of investering, zelfs als het niet langer rationeel of voordelig is, simpelweg omdat ze al tijd, geld of middelen hebben geïnvesteerd die ze niet kunnen terugkrijgen. Met andere woorden, ze blijven zich inzetten voor iets, zelfs als het verliesgevend is, omdat ze de gedane investering niet willen verspillen. Deze denkfout wordt vaak geïllustreerd met het idee dat je niet verder moet kijken naar een slechte film, alleen maar omdat je al een kaartje hebt gekocht. Of verder lezen in een slecht boek, gewoon omdat je het nu eenmaal gekocht hebt. In plaats daarvan zou je moeten afwegen of het de moeite waard is om meer van je tijd en energie te investeren in iets dat je niet echt leuk vindt. Het belangrijkste bij het vermijden van de verzonken-kostendwang is om beslissingen uitsluitend te baseren op de verwachte toekomstige voordelen en kosten, in plaats van te worden beïnvloed door wat al is gebeurd.

“The confidence people have in their beliefs is not a measure of the quality of evidence but of the coherence of the story the mind has managed to construct.” – Daniel Kahneman

Een tweede denkfout is “het vasthouden aan een bestaande manier van doen en toch een betere uitkomst verwachten”.

De uitspraak “hetzelfde telkens opnieuw doen en een andere uitkomst verwachten” wordt vaak toegeschreven aan Albert Einstein, hoewel er geen direct bewijs is dat hij dit exact zo heeft gezegd. Het wordt echter vaak gebruikt om het concept van waanzin te beschrijven, waarbij iemand herhaaldelijk dezelfde handelingen verricht maar verschillende resultaten verwacht. Het illustreert de irrationaliteit van het vasthouden aan een ineffectieve aanpak en het negeren van de realiteit van de situatie.

“If you always do what you’ve always done, you’ll always get what you’ve always got.” – Henry Ford

Goede financiële rapportering

Hoe ontsnappen we hieraan?

Wanneer iets niet goed gaat of de situatie verslechtert, zoek dan naar de oorzaak.

Het kompas waar je altijd op betrouwt is financiële rapportering. Geld is nog altijd de meest meetbare parameter. Zorg voor een betrouwbare financiële rapportering. Dat is de noodzakelijke voorwaarde.

Vertaal dit naar de werking van je bedrijf. Gebruik hiervoor een analytische boekhouding als basis.

Kijk naar je bedrijf en bepaal een korte lijst van zeer belangrijke zaken die je wenst op te volgen. Wat zijn de belangrijkste parameters waarom je competitief bent en geld verdient. Een beperkte greep van wat dit kan zijn: klantentevredenheid, marktaandeel, productie-efficiëntie, personeelstevredenheid, … Veel van deze zaken zijn in mindere of meerdere mate meetbaar te maken. Google de volgende zaken even: Bradford Factor, Trustpilot, Yield Factor, Six Sigma, DMAIC, …

Kortom: meten is weten. In het begin van de computerwetenschappen wist William Edwards Deming [2] het al: “without data your just another person with an opinion”

Anders denken

Tijd om te handelen volgens een nieuw stramien. Daag het status quo uit, of denk buiten het kader.

Wanneer een bedrijf in moeilijkheden verkeert, is het essentieel om voorbij de gebruikelijke oplossingen te kijken en creatief te denken. ‘Out-of-the-box’ denken verwijst naar het vermogen om problemen op een innovatieve manier aan te pakken, buiten de traditionele denkkaders om. Dit soort denken kan vaak het verschil maken tussen falen en succes.

Bedrijven die hun problemen willen afwenden, moeten bereid zijn om nieuwe ideeën te omarmen en risico’s te nemen. Dit kan betekenen dat men oude gewoonten loslaat en nieuwe wegen inslaat.

Praktische tips voor buiten-het-kader denken.

1/ Stel het status quo ter discussie: Vraag jezelf en je team af waarom dingen worden gedaan zoals ze zijn. Zijn er betere, efficiëntere manieren om dezelfde doelen te bereiken? Een quote die dit mooi samenvat is van Edward de Bono:

“Creativity involves breaking out of established patterns in order to look at things in a different way.”

2/ Luister eens naar een ander: Moedig medewerkers aan om hun ideeën te delen, hoe ongebruikelijk ze ook mogen lijken. Een open cultuur bevordert creativiteit en innovatie. Zoals Linus Pauling zei:

“The best way to have a good idea is to have a lot of ideas.”

3/ Gebruik analogieën en metaforen: Door problemen te vergelijken met iets heel anders, verwerf je nieuwe inzichten. Dit helpt om vastgeroeste denkpatronen te doorbreken.

4/ Leer van falen: Wees niet bang om te falen. Sommige van de grootste innovaties zijn voortgekomen uit mislukkingen. Thomas Edison vatte het goed samen:

“I have not failed. I’ve just found 10,000 ways that won’t work.”

Buiten-het-kader denken helpt bedrijven om niet alleen te overleven, maar ook te gedijen in tijden van crisis. Het vereist moed, creativiteit en de bereidheid om oude manieren van doen los te laten. Wanneer je geconfronteerd wordt met een schijnbaar onoplosbaar probleem, probeer dan de situatie vanuit een ander perspectief te bekijken. Zoals Albert Einstein treffend zei:

“Logic will get you from A to B. Imagination will take you everywhere.”

Het is deze verbeelding en bereidheid om te innoveren die de weg vrijmaakt voor een duurzaam herstel en langdurig succes.

In geval van nood

Wanneer de situatie al bijzonder slecht is, dramatisch of hopeloos: duw op de pauzeknop! Zet een stap achteruit. Laat je adviseren. Zet je ego gewoon uit. Falen is wel degelijk een valabele optie.

Wat is mijn advies in deze situatie?

1/ denk aan jezelf en je naasten, liefde en gezondheid zijn nog altijd een hoger goed dan geld.

2/ beperk het verlies, doe aan indamming, let vooral op (onbeperkte) aansprakelijkheden. Scherm alles wat privaat is goed af. 

3/ er is niets verkeerd aan iets dat verkeerd gaat. Integendeel: het maakt je sterker, slimmer en wijzer.

4/ de toekomst ligt voor je, niet achter je.

5/ laat je professioneel bijstaan.

Besluit

Vermijd dat je bedrijf in moeilijkheden komt door met goede KPI te werken en deze ook goed op te volgen. Wanneer de KPI op zwaar weer wijzen, maak de juiste analyse en handel ernaar. Vermijd te stranden in dagelijkse routine, oplossingen van het verleden, symptoombestrijding.

Is je bedrijf al in moeilijkheden? Het is nooit te laat, er valt altijd wat of veel te redden. Lees mijn inzicht artikel: “herstructureren met de hefboom van een GRP” en “WCO: echte of schijnoplossing voor bedrijven in moeilijkheden?“

Laat je nooit vangen door denkfouten. Contacteer een extern adviseur zoals mezelf, die snel door de cijfers en de organisatie kijkt.

[1] Friends, Family and Fools

[2] William Edwards Deming is vooral gekend van zijn PDCA cyclus in kwaliteitsmanagement. De uitspraak slaat op de “C” in deze cyclus.